En APADAN recibimos numerosas consultas de socios/as e amigos/as preguntándonos que se pode facer ante casos de maltrato animal.

Quen máis quen menos ten coñecemento dalgún caso no que un can está malnutrido, ou en pésimas condicións hixiénico-sanitarias, ou atado as 24 horas do día. Ou peor aínda, que sufra malos tratos por parte dos seus donos. Ante esta situación, o primeiro impulso é facer algo, mais, facer que?.

Se o animal nos consta que ten dono, o que non podemos é tratar de solucionar o problema pola nosa conta e risco, enfrentándonos a esa persona, ou tratando de liberar ou coller ao animal. Elo podería acarrearnos problemas personais coa xustiza, e non é dende logo o camiño a seguir. Cal é, entón? A resposta é simple: denunciar.

O maltrato aos animais está sancionado pola lei, tanto en vía administrativa como en vía penal (os casos máis graves). Se ben a maioría dos amantes dos animais consideramos insuficiente a lexislación protectora de animais vixente na actualidade, e dende diferentes ámbitos preténdese lograr unha normativa máis ampla e máis dura para os infractores, no momento actual é o que temos, e por tanto, é ao que podemos acollernos para denunciar casos de maltrato ou abandono.

O primeiro paso ante un caso de maltrato animal é interpoñer unha denuncia administrativa ante o respectivo concello ou ante a Consellería autonómica competente na materia, xa que son os municipios quenes teñen a competencia para a tramitación inicial das denuncias menos graves, e a Xunta de Galicia tramitará os supostos máis graves que quedan fora do tipo penal.

Podemos igualmente comunicar a situación de maltrato á policía local competente ou ao Servizo de Protección da Natureza da Guardia Civil (SEPRONA), para o que non resulta obrigatorio deixar os datos.

Na denuncia presentada ao Concello deben constar os datos da persoa que formula a denuncia e da persoa denunciada, aínda que se estos non se coñecen, a miúdo identificar a vivenda ou o lugar onde se esté cometendo a infracción é suficiente.

A continuación hai que narrar os feitos constitutivos de infracción (a situación de abandono ou maltrato do animal), concretando -se podemos- que normas estanse a incumplir da lei ou da ordenanza (para iso podedes consultar a sección de Lexislación), e por último solicitar que se inicie expediente sancionador contra o autor dos feitos.

Aquí tedes un modelo de denuncia que podedes descargar e cumprimentar cos datos do caso concreto.

Resulta imprescindible que na denuncia se ofrezan medios de proba dos feitos que estamos poñendo en coñecemento da autoridade competente, como poden ser fotografías, vídeos, ou datos de persoas que presenciaran os feitos que se denuncian e que se ofrezan como testigos.

Ante a formulación da denuncia a autoridade competente –o concello ou Consellería competente- debe iniciar un expediente sancionador pola presunta comisión de feitos constitutivos de infracción administrativa, e pode (debe) recabar o auxilio da Policía Local ou Garda Civil (Seprona) para investigar esos feitos denunciados. A continuación, notificará o inicio do expediente ao presunto infractor, e lle ofrecerá a posibilidade de formular alegacións e presentar proba en contra. Despois haberá unha proposta de resolución, contra a que o denunciado pode formular novas alegacións, e finalmente dictarase a resolución definitiva, que impoñerá a sanción pertinente se os feitos se consideran probados e que son constitutivos de infracción administrativa. Esta resolución é recurrible polo infractor (en vía administrativa ou en sede xudicial).

Se dispoñemos da información completa podemos solicitar a alguna asociación protectora que interpoña a denuncia en vía administrativa, xa que coa entrada en vigor da nova Lei de Protección Animal de Galicia, as Asociacións Protectoras adquiren a condición de interesados en aqueles procedementos administrativos que inicien, e isto lles permite facer o seguimento do procedemento, posto que se lles notificarán todas las actuacións que no seno do mesmo se realicen.

Os casos máis graves de maltrato, como xa mencionamos anteriormente, están contemplados no Código Penal, nos artigos 337 e 337 bis:

Artículo 337

  1. Será castigado coa pena de tres meses e un día a un ano de prisión e inhabilitación especial dun ano e un día a tres anos para o exercicio de profesión, oficio ou comercio que teña relación cos animais e para a tenza de animais, o que por calquera medio ou procedemento maltrate inxustificadamente, causándolle lesións que menoscaben gravemente a súa saúde ou someténdolle a explotación sexual, a
    1. un animal doméstico ou amansado,
    2. un animal dos que habitualmente están domesticados,
    3. un animal que temporal ou permanentemente vive baixo control humano, ou
    4. calquera animal que non viva en estado salvaxe.
  2. As penas previstas no apartado anterior impoñeranse na súa metade superior cando concurra algunha das circunstancias seguintes:
    1. Tivéranse empregado armas, instrumentos, obxectos, medios, métodos ou formas concretamente perigosas para a vida do animal.
    2. Tivera mediado ensañamento.
    3. Tivera causado ao animal a perda ou a inutilidade dun sentido, órgano ou membro principal.
    4. Os feitos tivéranse executado en presenza dun menor de idade.
  3. Se causou a morte do animal impoñerase unha pena de seis a dezaoito meses de prisión e inhabilitación especial de dous a catro anos para o exercicio de profesión, oficio ou comercio que teña relación cos animais e para a tenza de animais.
  4. Os que, fora dos supostos a que se refiren os apartados anteriores deste artigo, maltrataran cruelmente aos animais domésticos ou a calesquera outros en espectáculos non autorizados legalmente, serán castigados cunha pena de multa de un a seis meses. Asimismo, o xuíz poderá impoñer a pena de inhabilitación especial de tres meses a un ano para o exercicio de profesión, oficio ou comercio que teña relación cos animais e para a tenza de animais.

Artículo 337 bis

O que abandone a un animal dos mencionados no apartado 1 do artigo anterior en condicións en que poda perigar a súa vida ou integridade será castigado cunha pena de multa de un a seis meses. Asimismo, o xuíz poderá impoñer a pena de inhabilitación especial de tres meses a un ano para o exercicio de profesión, oficio ou comercio que teña relación cos animais e para a tenza de animais.

Como antes dixemos, se contemplamos un suposto de maltrato que poida encaixar nos tipificados nos artigos transcritos, que se está producindo nese mesmo instante, o procedente é chamar inmediatamente á Policía ou á Garda Civil, porque pode incluso perigar a vida do animal, e posteriormente interpoñer a denuncia (ademáis, debemos recordar que a propia lei obriga a calquera ciudadán a denunciar os feitos constitutivos de delito que presenciare ou de que tivere coñecemento: artigos 259 y 264 da Lei de Enxuizamento Criminal).

Se facemos a denuncia por vía penal, o trámite que seguirá será o mesmo que calquera denuncia por calquera delito: a Policía ou Garda Civil remitirá o atestado que confeccionase trala investigación dos feitos ao xulgado (se entenden que os feitos denunciados son constitutivos de delito), e o xulgado de instrucción daralle o trámite correspondente: tramitará a instrucción do procedemento, practicando as probas que considere oportuno, ata que o remita ao xuíz do penal para que sexa este quen celebre o xuizo e dicte sentencia.